First Sentence

"W akcji politycznej, która przypadła w udziale narodowi polskiemu podczas tej wojny światowej i w walkach partyjnych, z tą akcją związanych, wiele trudności sprawia nieznajomość wzajemna zasad i dążeń stronnictw czynnych współcześnie. Okoliczność ta przeszkadza objektywnemu ocenianiu wartości, wytworzonych pracą duchową tych czy innych kierunków. Programy stronnictw, publikowane w odpowiednim czasie, bywają rzadkością bibljograficzną; młodsze zaś pokolenie nie zna najnowszych dziejów politycznych narodu i nie usposobione do przedmiotowego traktowania przeciwników, względnie kierunków, za niemodne podawanych, zadawala się niekrytycznemi legendami o grupach i jednostkach, które działają i częstokroć o biegu spraw politycznych decydują. Wytwarza się wskutek tego bezcelowe i nieusprawiedliwione niczem, jak tylko niewiedzą, tarcie, bardzo szkodliwe w momentach przełomowych, wymagających szczególnej objektywności sądu i solidarności narodowej. W obecnej chwili byłoby rzeczą niezmiernie pożyteczną zrobić przegląd kierunków, któremi poszczególne stronnictwa narodowe dochodziły do swoich decyzji w czasie wojny. Co każde z nich uczyniło dla narodu, aby umiał w dobie przełomu się znaleźć, przetrwać ciężkie próby i wyjść z nich zwycięsko ze zdobyczą polityczną? Kataklizm obecny jest wielką próbą programów: pozostaną z nich po wojnie tylko te, które się opierały na zasadach trwałych. Strona postulatowa programów będzie miała znaczenie historyczne, w jaki sposób stronnictwo pracowało w dawnych odmiennych warunkach, zdązając do celu; ale żywotnymi okażą się programy, obliczone na takie przełomy, jak obecy, programy, pozwalające narodowi zachować postawę historyczną czynną w najcięższych opresjach."